هنر نوآوری از دیدگاه گای کاوازاکی
هنر نوآوری مفهومی چندوجهی است که بر تمایز بین تکامل یا شکست، دیده شدن یا نادیده انگاشتن و رشد یا سکون دلالت دارد. گای کاوازاکی از صاحبنظران نوآوری فردی و سازمانی و توسعه محصولات و خدمات مبتنی بر نیاز روز جوامع است. نوآوری به مفهوم ارائه ایدههای جدید و تبدیل این ایدهها به فناوری، محصول، فرآیند و مدل کسب و کار جدید و تجاری کردن آن اطلاق میشود. لذا در ادامه ضمن مرور برخی شروط دستیابی به نوآوری واقعی، چگونگی عبور از مرزهای تکرار و سکون و فتح افقهای جدید و مترقی را بررسی خواهیم نمود.
به دنبال معنا/ارزش جدید باشید
معناگرایی به معنای خلق ارزش و مفهومی جدید و ملموس در زندگی انسانهاست. اگر صرفاً به دنبال کسب درآمد هستید و از اهمیت ارزشآفرینی و توجه به نیاز واقعی بشر غافل! احتمالاً نه به پول و نیز تحول و تغییر دست نخواهید یافت.
درواقع پیش از هر ابداعی، نحوه معناسازی و تغییر جهان با ابزار نوآورانه خود را بررسی کنید. آیا گوگل بدون ایجاد معنایی جدید در همگانی کردن اطلاعات، ای بِی بیتوجه به اهمیت بسترسازی برای تسهیل فضای تجارت، یوتیوب فارغ از ارزش عمومی کردن رسانه و کنار زدن محدودیتهای موجود و حتی بیتکوین غافل از ضرورت عبور از ارزهای محدود و کنترلشده جهانی، افقی برای پیشرفت و دستیابی به جایگاه کنونی و خلق ارزش خود داشتند؟
پس اولین قدم در نوآوری، خلق ارزش جدید یا پاسخگویی به نیازهای واقعی انسانهاست.
شعاری بسازید که ارزش شما را نشان دهد
این شعار (کاوازاکی از اصطلاح مانترا[۱] استفاده میکند) در کمتر از ۵ کلمه تصویری واضح از رویکرد و روش شما ارائه داده و لزوم و ماهیت کسبوکارتان را نشان دهد. در واقع هدف نمایش و بیان ارزش و اعتبار و مسئولیت برند است، نه تعریف محصولات و خدمات ارائه شده؛ شاید شعار برندهای جهانی چون بانک HSBC (بانک محلی جهانی)، لورآل (چون ارزشش را دارید) یا دیگر کسبوکارهای موفق بینالمللی مثال خوبی ازایندست باشد.
چشمانداز خود را ترسیم کنید
پرواز کنید، افقهای جدید را فتح کنید و به حداقل راضی نباشید. هنر نوآوری از جسارت عبور از موانع/آسایش کنونی و تحمل سختیها در مسیر دستیابی به موفقیت و پیشرفت حرف میزند.
بگذارید داستانی را مرور کنیم:
در اواخر قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم (و ماقبل آن) و در نبود شبکههای برق و صنایع متمرکز، برداشت یخ محدود به فصول زمستان و مناطق خاص جغرافیایی بود و درواقع امکان تولید آن وجود نداشت؛ لذا یخ از دریاچهها و یخچالهای طبیعی در مناطق مختلف برداشت و طی فرایندی به مصرفکنندگان آن تحویل داده میشد. از بین معدود شرکتهای فعال در این بخش طی آن سالها میتوان به بابا و جونیورز اشاره کرد، اما نوآوری آنها محدود به بهرهگیری از ارههای تیزتر، اسبهای قویهیکل و سورتمههای بزرگتر بود. در واقع اینها فقط ابزار و روشهایی نوآورانه برای اجرای کار همیشگی و تکراری گذشته بود و فکر تغییر در اساس کار و تولید یخ به مخیله بابا و جونیورز هم نمیرسید. اما همزمان با اینکه بابا و جونیورز یخ را به روش سنتی به دست میآوردند، مدتی بعد برخی با تغییر چشمانداز صنایع و ضرورت تولید انبوه و گستردهتر به تولید یخ اندیشیده و با توسعه صنایع یخچال و سردخانهسازی این مهم محقق شد. حتی مدتی بعد یخچالهای خانگی رواج یافتند و دیگر کسی برای خرید یخ به کارخانهها و مراکز عرضه رجوع نمیکرد. اما در همین بازه چند دههای بابا و جونیورز همچنان رویه دیرین خود را دنبال کردند و نهایتاً برای همیشه محو شدند.
درواقع مسئله اینجاست که برداشت کنندگان به فکر تغییر و ایجاد کارخانه و صنایع یخسازی نیز به فکر تولید یخچال نیافتادند و درنتیجه با رشد و پیشرفت فنّاوری کسان دیگری با بالا رفتن از نردبان نوآوری به افقهای جدید دستیافته و برای خود ثروت و برای مردم رفاه و آسایش به ارمغان آوردند.
ازاینرو نوآوریهای بزرگ محصول پریدن و جهش به سطحی بالاتر و فتح افقهای جدید هستند، پس جسارت تغییر و گسترش چشمانداز کسبوکارتان را حتی با پذیرش دشواریها و مسائل احتمالی تمرین و افزایش دهید.
شانس خود را امتحان کنید/ با یک تیر دو نشان بزنید
جسارت نوآوری و نوآفرینی فقط بر اسناد و ادله استوار نیست، گاهی اوقات باید تاس انداخت و باور داشت که نوآوریهای بزرگ همیشه کارکردهای چندبعدی دارند.
مثالی را مرور کنیم:
صندلهای ساحلی از ضروریات زندگی در مناطق حاشیه دریاها و پیکرههای آبی هستند و اصولاً احتمال فراموشی صندلهایتان در تفریحات ساحلی کم است. اما اگر خواستید درب شیشه نوشابهای را بازکنید، چقدر شانس همراه داشتن درب بازکن را خواهید داشت؟ نکته همینجاست و فردی این کمبود را احساس و با یک نوآوری ارزشمند، دربازکنی را در کف صندلهای ساحلی تعبیه کرده تا مشکلی هرچند کوچک ولی مهم، برای همیشه حل شود.
دغدغه دیگری را مرور کنیم:
خیلی از خانوادههای به دنبال خریدن خودرویی پرتوان و با کیفیت هستند. اما این خودروها سرعت و شتاب بالایی داشته و درصورتیکه کلید آن همراه با کمی شیطنت به دست پسران شانزده، هفدهساله بیفتد، چیزی بیش از فاجعه در انتظار خواهد بود.
چاره چیست؟
یکی از تولیدکنندگان خودروها به راهکار نوآورانهای دستیافت. آنها با سفارشیسازی سوئیچ خودرو و امکان محدود کردن برخی قابلیتها (سرعت و شتاب) در صورت رانندگی فردی غیر از مالک اصلی خودرو، راهکاری مؤثر و کارآمد را برای حل همیشگی این مسئله ابداع و تاثیر بسزایی در رفع دائمی این دغدغه داشته است.
محصول نوآورانه کاملکننده است
محصول نوآورانه مصرفکننده را کاملتر، کارآمدتر، توانمندتر و خلاقتر میکند. حتماً با محصولاتی روبرو شدهاید که دقیقاً خواستههای شما را برآورده و نیازتان را مرتفع کردهاند. حس خود در این لحظه را چگونه توصیف میکنید؟ مثال ساده این رویکرد ظرفهای دسری است که قاشق یا چنگالی را برای سهولت استفاده در بستهبندی جاگذاری کردهاند تا در هر مکان و موقعیتی بتوانید از صرف یک دسر خوشمزه لذت ببرید.
محصولات شما همیشه کاربردهایی دارند که از آن بیخبرید!
برخی محصولات یا خدمات تولید و عرضهشده برای یک کاربرد یا گروه مخاطبان مشخص در نهایت ممکن است کاربرد یا مصرفکنندگان دیگر/پیشبینینشده هم داشته باشد. پس در فرایندهای برنامهریزی و توسعه محصول یا خدمات به این طیف افراد و گروهها نیز پرداخته و نیازها و پیشنهادهای آنان را نیز لحاظ کنید. شاید بهترین سرنخها برای آینده در دستان آنان باشد.
انتقادپذیر باشید
همیشه علاوه بر علاقهمندان و مصرفکنندگان رضایتمند، گروه بزرگتری از منتقدان و افراد ناراضی در مقابل شما هستند. از حضور آنان غافل نبوده و نسبت به دغدغهها و مطالباتشان هوشیارانه و آگاهانه عمل کنید.
آهسته و پیوسته حرکت کنید!
آرزو و برنامه ریزی رشد نمایی و چند برابری در کوتاهمدت چیز بدی نیست، اما به نظر میرسد مجموعههایی که خیلی سریع رشد میکنند، برخی مؤلفهها و ضروریات رشد را نادیده انگاشته و با صعود چند پله یکی، تجربیات و اندوختههای کافی برای ثبات و توسعه را در اختیار نمیگیرند. مهمترین و ملموسترین نتیجه این رویکرد شکست احتمالی است، اتفاقی که در سالهای اخیر بارها شاهد آن بودهایم. پس آهسته، با تفکر، هوشیارانه و آگاهانه رشد کنید.
خدمت خود را درست معرفی کنید
محصولات یا خدمات زیادی را میشناسید که برخی از مهمترین ویژگیهای آنها در معرفی و تبلیغ آن به چشم نمیخورد، اما درواقع بسیار کلیدی و مهم هستند. این مهم به دلیل تحقیقات و مطالعات بازار ناکافی صاحبان کسبوکار و رویکرد کوتهبینانه یا ضعیف آنها به مشتریان اصلی، فرعی و احتمالی و نیز ناآگاهی از پتانسیلها و کاربردهای واقعی محصول است. ازاینرو معرفی و تبلیغ محصول باید درک درستی از آن به مخاطب انتقال داده و امکان بهرهبرداری مناسب را با لحاظ طیف مشتریان و اهمیت محصول محیا سازد.
سخن پایانی!
دو کَس شما را زمین میزنند، دوست نادان و دشمن دانا!
گول تعریف و تمجیدهای بیاساس را نخورید و از انتقادات احمقانه و بدبینانه نیز نهراسید.
حوزه نوآوری به معنای جسارت و جرئت است و دشواری در طراحی، توسعه و ارائه محصول و خدمات نوآورانه و فناورانه امر محسوسی است که با درایت و هوشمندی بر آن فائق میآیید.
ترجمه و اقتباس: سید ایمان میری کرهرودی
[۱] Mantra- مجموعهای از کلمات و آواهایی که با آهنگ خاصی بیان میشود.
* (این مقاله از سخنرانی کاوازاکی با موضوع هنر نوآوری اقتباسشده است.)